Gids voor Cyanotype

Gids voor cyanotypie

Cyanotype’ is een fotografische afdrukmethode die afdrukken produceert die worden gekenmerkt door de typische Pruisischblauwe kleur.

Het proces werd in 1842 ontwikkeld door de wetenschapper en astronoom Sir John Herschel, die het voornamelijk gebruikte voor de reproductie van aantekeningen en diagrammen (het werd tot halverwege de 20e eeuw gebruikt in de architectuur, vandaar de Engelse term blueprint als synoniem voor planimetrie).

De eerste die er fotografisch gebruik van maakte was Anna Atkins, botanicus en fotograaf, die een boek met cyanotypes van algen publiceerde, dat beschouwd wordt als het eerste boek met fotografische afbeeldingen in de geschiedenis.

Het afdrukken van cyanotypes is een eenvoudig en lonend proces dat gemakkelijk thuis kan worden gedaan. Je kunt de chemicaliën in poedervorm kopen of een kit met reeds verdunde oplossingen (in dat geval kun je de eerste stap overslaan).

Nodig om ongeveer 50 A4 afdrukken te maken

• 20 g ijzerammoniumcitraat groen
• 8 g kaliumferricyanide rood
• 200 ml water (bij voorkeur gedestilleerd)
• Weegschaal
• Maatcilinder
• Papier (moet zuurvrij en voldoende dik zijn)
• Twee flesjes of bakjes van 100 ml en één van 200 ml (bij voorkeur amberkleurig glas)
• Een bekken
• Borstel of spons zonder metalen delen
• Glasplaat minstens zo groot als de te gebruiken plaat

Waarschuwingen

Cyanotypie is een veilige en uitvoerbare methode om thuis fotografische afdrukken te maken. Ammoniumijzercitraat en kaliumferricyanide zijn niet gevaarlijk voor de gezondheid. Je moet echter je gezond verstand gebruiken en eenvoudige veiligheidsmaatregelen nemen om te voorkomen dat je de stoffen inslikt of inademt. Je moet het werkoppervlak afdekken, geen keukengerei of bakjes gebruiken die ook voor voedsel worden gebruikt, oplossingen niet samen met voedsel of drank bewaren en altijd handschoenen en een masker dragen bij het bereiden en gebruiken van oplossingen.

Kaliumferricyanide wordt gevaarlijk als het temperaturen boven 300 °F bereikt of als het wordt gemengd met een sterk zuur. Het is daarom belangrijk om beide omstandigheden te vermijden, die sowieso niet plaatsvinden in het cyanotypieproces.

1.Voorbereiding van oplossingen

Plaats jezelf eerst in een geventileerde kamer van het huis, waar niet te veel zonlicht binnenvalt, en bereid je werkoppervlak voor door het te bedekken met kranten of plastic om te voorkomen dat de oplossingen vlekken maken op de oppervlakken. Verdun vervolgens het ijzerammoniumcitraat met 100 ml water in één vat (oplossing A) en het kaliumferricyanide met dezelfde hoeveelheid water in een ander vat (oplossing B). Laat de twee oplossingen vervolgens minstens 24 uur op een donkere, droge plek staan. In deze staat kunnen de oplossingen tot 6 maanden bewaard worden, maar ze kunnen het beste binnen een paar weken gebruikt worden.

2.De emulsie bereiden

Om de emulsie te maken, meng je de twee oplossingen in gelijke delen in een donkere container. Dit moet gebeuren in een kamer waar geen zonlicht binnenvalt, maar je hoeft niet in totale duisternis te zitten, je kunt een 25 watt lamp op afstand laten branden: de emulsie is alleen gevoelig voor ultraviolette straling.

Als de oplossingen eenmaal gemengd zijn, moeten ze zo snel mogelijk worden verbruikt om te voorkomen dat de kleurintensiteit en gevoeligheid afnemen. Het is daarom ideaal om de hoeveelheid emulsie voor te bereiden die je wilt gebruiken. Ter referentie: 200 ml emulsie (100+100) dekt ongeveer 50 A4.

3.Het papier coaten

Blijf werken in een kamer zonder zonlicht, giet de voorbereide emulsie in een bakje en gebruik een borstel of spons om het over het oppervlak van het papier te verdelen. Het doel is om het papier zo gelijkmatig mogelijk te coaten zodat er geen strepen of vlekken achterblijven.

Het ideale papier voor cyanotypie is dik en sterk (het moet bestand zijn tegen een waterbad), zoals aquarelpapier, maar verschillende soorten kunnen worden getest om het verschil in resultaat te zien.

Eenmaal bedekt met emulsie duurt het ongeveer 30 minuten voordat de vellen droog zijn.

4.Blootstelling

Zodra de vellen droog zijn, begint het eigenlijke afdrukproces.

Leg de geëmulgeerde plaat in direct zonlicht en plaats onmiddellijk de te ‘fotograferen’ voorwerpen op het oppervlak, afgedekt met een glasplaat.

Belichting is de meest kritieke fase van het proces, omdat zonlicht variabel en onvoorspelbaar is en het seizoen, het tijdstip van de dag en de positie ten opzichte van de zon van invloed zijn op de duur van de belichting, die kan variëren van 3-4 minuten tot 15-20, afhankelijk van het soort papier. De beste optie is daarom om een voorafgaande test te doen, door een afbeelding te belichten en elke 2 minuten een steeds groter deel te bedekken.

Onder de zon zal de kleur van de afdruk meteen donkerder worden, maar je moet wachten tot de kleur dofbruin begint te worden voordat de afdruk klaar is.

5.Ontwikkelen en drogen

Als de belichtingstijd voorbij is, leg je de afdruk in een bak onder stromend water en spoel en schud je het vel totdat de gele patina loslaat en er een mooie diepblauwe tint overblijft. Leg de afdruk vervolgens ongeveer een uur in de schaduw te drogen.

Eenmaal droog wordt de afbeelding gefixeerd op de cyanotypie. Je kunt de afdrukken het beste uit de buurt van direct zonlicht bewaren, maar als ze ooit vervagen, kun je ze een paar dagen in het donker laten liggen zodat ze hun oorspronkelijke tint terugkrijgen.

6.Verwijdering

Restanten van de gebruikte chemicaliën kunnen in kleine hoeveelheden samen met veel water in de huishoudelijke afvoer worden gegooid, zodat ze niet geconcentreerd blijven. Gooi de stoffen niet in de afvalbak.

Cyanotypes kunnen worden gebruikt om een grote verscheidenheid aan objecten af te drukken. Planten en bloemen behoren tot de meest voorkomende en meest effectieve keuzes, omdat ze gebieden met verschillende opaciteit hebben die licht verschillende kleuren zullen afdrukken, maar ook veren, glazen en plastic voorwerpen, textiel en borduurwerk… Het is de moeite waard om met zoveel mogelijk voorwerpen te experimenteren om het afgedrukte effect te zien. Experimenteren kan ook worden uitgebreid naar het type medium dat wordt gebruikt: niet alleen papier, maar ook stof leent zich voor het proces.

De uitgesproken blauwe tint van cyanotypieën en de fijnheid van de contouren geven deze afdrukken unieke kwaliteiten, maar een deel van de schoonheid van cyanotypieën ligt in het proces en het experimenteren.